Poniżej prezentujemy rekomendacje ze spotkania online z 7 grudnia 2020 na temat współpracy z białoruskimi organizacjami oraz wsparcia Białorusinów/nek przybyłych do Polski w 2020 r. w wyniku sytuacji politycznej w ich kraju.

W razie pytań lub uwag, prosimy o kontakt z koordynatorką ds. współpracy dwustronnej i regionalnej programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy ([email protected], tel. + (+48) 22 536 02 41).

Białorusini/nki przechodzą obecnie trudny czas, ale jest to czas ciekawy i ważny dla społeczeństwa obywatelskiego. Mają niepowtarzalną okazję do przemyślenia tego, do czego dążą, w jakim kraju chcieliby żyć. Ich interesem stało się dobro wspólne. Warto im towarzyszyć w tym procesie, mądrze ich wspierać, a także wykazać się solidarnością, której my również oczekiwalibyśmy od naszych sąsiadów.

Działanie programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy w Polsce może być dobrą okazją do zawiązania polsko-białoruskiego partnerstwa i wspólnego starania się o dotację. Oferujemy:

• dwuetapową procedurę składania wniosków (pierwszy etap to wnioski wstępne, do których nie jest wymagany żaden dokument jako załącznik),
• przyjazną, elektroniczną formę składania wniosków,
• możliwość zmiany partnera, dopisania i wykreślenia na każdym etapie starania się o dotację,
• ponad pół roku (od etapu wniosków wstępnych do wyników konkursu i procesu podpisania umowy o dotację) na dopracowanie koncepcji (np. wspólnie z partnerem), przemyślenie i przedyskutowanie wszystkich działań oraz budżetu,
• brak wymaganego wkładu własnego,
• dodatkowe środki na wzmocnienie organizacji lidera oraz organizacji partnerskich (w tym np. organizacji białoruskiej),
• dodatkowe środki na współpracę zagraniczną z (przynajmniej jednym) partnerem z Państwa-Darczyńcy (Islandia, Liechtenstein, Norwegia),
• elastyczne podejście Operatora do czynników zewnętrznych, które mają wpływ na projekt (np. sytuacja polityczna, pandemia itp.).

Wskazówki dot. współpracy z organizacjami z Białorusi

1) Uzbrój się w cierpliwość! Jest mnóstwo rzeczy, na które nie ma wpływu ani Twoja ani białoruska organizacja i które po prostu trzeba zaakceptować takimi, jakie są.

2) Miej świadomość, że rejestracja organizacji społecznych/pozarządowych jest bardzo trudna w Białorusi. Zwłaszcza dotyczy to organizacji zajmujących się prawami człowieka, demokracją, ale również młodzieżą i czasem nawet sportem. Zwłaszcza w sytuacji, gdy osoby z nią związane znalazły się na rządowych listach aktywistów zaangażowanych w działalność na rzecz ochrony praw człowieka albo protesty. Po prostu białoruskie organizacje społeczne działają w niezwykle trudnych warunkach, o których więcej można przeczytać TUTAJ. Jeśli dana organizacja z Białorusi nie jest nigdzie oficjalnie zarejestrowana lub jest zarejestrowana w jednym z poniższych krajów, może być jak najbardziej formalnym partnerem przy Waszym projekcie w ramach programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy: Białoruś, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Estonia, Grecja, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Portugalia, Rosja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Ukraina.

3) Uważaj na organizacje typu GONGO to organizacje utworzone i finansowane przez państwo. Więcej o nich przeczytasz TUTAJ.
W zamian za środki publiczne jest wymagana lojalność od władz. Współpraca z władzami lokalnymi, czy instytucjami publicznymi również wiąże się z ryzykiem współpracy z osobami, które przyczyniły się do sfałszowania wyborów lub/i mogą być zaangażowane prześladowanie aktywistów społecznych itp.

4) Wiedz, że wszystkie platformy crowdfundingowe w Białorusi zostały zablokowane przez państwo, a zatem zbiórki publiczne są chwilowo niemożliwe. Finansowanie organizacji społecznych nie jest łatwe i ogólnodostępne. W programie Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy nie wymagamy wkładu własnego. Jednakże, jeśli chcesz go mimo wszystko mieć w swoim projekcie – bądź świadom(a), że ze strony białoruskiej organizacji może to być trudne do uzyskania.

5) Przemyśl formę współpracy finansowej z partnerem. Bardzo trudna i skomplikowana jest procedura przekazanie środków zagranicznych białoruskiej organizacji. Nie na każdą działalność można otrzymać taką zgodę. Rejestracja takiej dotacji przez białoruskie instytucje publiczne może trwać nawet 9 miesięcy, co może bardzo utrudnić realizację projektu. Czasem można się obyć bez pośredniego przekazania środków białoruskiej organizacji partnerskiej. Warto przeanalizować również inne opcje. W programie Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy dopuszczamy również możliwość płacenia gotówką oraz sytuację, w której wszystkie koszty ponosi lider składający wniosek.

6) Miej świadomość, że praca aktywistów/tek związanych z białoruskimi organizacjami może być bardzo utrudniona przez pandemię oraz przez zaangażowanie w działania związane z protestami, czy innymi akcjami samopomocowymi/solidarnościowymi. A zatem są bardzo obciążeni dodatkową pracą. Nie zawsze mogą zatem odpisywać od razu i szybko podejmować decyzje. Bądź wyrozumiały.

7) Korzystaj z bezpiecznych środków komunikacji, programów do szyfrowania dokumentów. Jeśli nie masz w tym zakresie doświadczenia, nie wiesz, które komunikatory mogą być bezpieczne – zapytaj białoruskiego partnera, jaka forma komunikacji będzie dla niego najbezpieczniejsza i najpewniejsza.

8) Bądź przygotowany(a) na sytuacje nieprzewidziane, nieplanowane. Ewentualne wizyty studyjne powinny się odbywać samolotem (przez lotnisko w Mińsku), bo inaczej (przy transporcie drogowym/kolejowym) Białorusini mogą mieć problemy z wjazdem do swojego kraju. Więcej informacji na ten temat znajdziesz TUTAJ. Dopuść możliwość wymiany uczestników/czek w krótkim terminie przed wyjazdem. Zawsze miej w pogotowiu plan B, przeniesienie miejsca wydarzenia do innego kraju, lub też zorganizowanie go w wersji online.

9) Z białoruskimi organizacjami możesz porozumiewać się po rosyjsku (najlepiej), czasem ukraińsku, angielsku (jest to możliwe, ale warto o to dopytać), a z niektórymi nawet po polsku, ale nie bierz tego za pewnik. Niemniej, można próbować pisać do siebie przez google translator, zatrudnić tłumacza albo zaangażować osobę z organizacji, która zna np. język rosyjski. Pamiętaj jednak, że dla chcącego nie ma nic trudnego! Jeśli jest motywacja do współpracy z obu stron, to na pewno uda się Wam wypracować system komunikacji. Bardziej niż kwestie językowe warto dopracować sprawy związane z samą współpracą.

Wypisz konkretnie, co oferujecie w ramach swojej współpracy i czego oczekujecie od partnera. To przyspieszy komunikację. Pandemia COVID-19 nauczyła nas pracy online. Warto wykorzystać to do zorganizowania spotkania zapoznawczego, przełamującego lody oraz ustalającego formy komunikacji. Zawsze możecie poprosić o wsparcie koordynatorkę ds. współpracy dwustronnej i regionalnej ([email protected]).

10) Jeśli Twój projekt przewiduje spotkania, wizyty studyjne, wspólne wyjazdy, przygotuj się na wsparcie białoruskiej organizacji w uzyskaniu wiz. W opracowaniu, które jest dostępne pod poniższym linkiem znajdziesz dużo przydatnych wskazówek: https://interwencjaprawna.pl/wp-content/uploads/2020/09/bialorus-PL.pdf Nie zapomnij o doliczeniu do budżetu ubezpieczenia.

11) Myśl w sposób niestandardowy, włącz kreatywność i zdecyduj się na nieszablonowe rozwiązania. Może ktoś z Waszej organizacji może być zdalnie obserwatorem danego procesu/dyskusji zamiast ryzykować bezpieczeństwo danej organizacji częstymi podróżami, może warto poszukać form współpracy, które dotąd nie były realizowane ani przez Twoją ani przez białoruską organizację.

12) Uszanuj trudną sytuację, w której znaleźli się Białorusini/nki. Śledź wydarzenia w Białorusi, zapoznaj się z sytuacją polityczną w tym kraju, nie organizuj ważnych dla nich wydarzeń (np. rozmów o projekcie) w dniu pamięci o śmiertelnych ofiarach represji, lub w dniach innych ważnych wydarzeń. Kieruj się empatią i nie bój się pytać, gdy nie wiesz/nie masz pewności.

Co może być przedmiotem współpracy polskich organizacji z organizacjami białoruskimi:

1) Wsparcie organizacyjne – rozwój organizacyjny, pomoc w organizacji pracy, planowanie działalności w warunkach kryzysowych i ocena zasobów, wsparcie wizowe. Ale też udzielenie wzajemnego wsparcia dotyczącego wypalenia zawodowego osób związanych z organizacją społeczną, wymiana wiedzy i doświadczeń związanych z pracą pod presją, w stresie. Zwłaszcza takiego wsparcia wymagają białoruscy aktywiści zajmujący się prawami człowieka, pomocą ofiarom tortur itp.

2) Wymiana doświadczeń, pomysłów i marzeń – z naciskiem na słowo „wymiana” (partnerska, równa, w miarę możliwości symetryczna). Z jednej strony Białorusini potrzebują nowych pomysłów na wsparcie osób starszych, projekty międzypokoleniowe, działania wspierające mniejszości (na razie tematy te są zawieszone przez sytuację polityczną). Z drugiej strony Białorusini posiadają unikatowe doświadczenie dotyczące zarówno organizacji protestów, przekazywania informacji, rozwiązań IT, bezpieczeństwa w sieci, pomocy osobom represjonowanym, ofiarom tortur itp. To jest ogrom doświadczenia i praktycznych rozwiązań, który niewątpliwie przydałby się polskimi organizacjom społecznym.

Przydatne linki i kontakty:

Jeśli szukasz partnera do projektu z Białorusi lub/i chcesz coś ogłosić wśród białoruskich organizacji – napisz na: [email protected]

Tu można się dowiedzieć o warunkach działania organizacji społecznych w Białorusi https://csometer.info/countries/belarus/

Tu jest lista zwycięzców plebiscytu/konkursu na aktywnych obywateli/lek z Białorusi pod nazwą „Mistrzowie społeczeństwa obywatelskiego” – edycja 2019: https://belngo.info/2020.champions-of-civil-society-2019-were-celebrated-in-minsk.html

Historia konkursu https://en.wikipedia.org/wiki/Civil_Society_Champions

Konkurs „premia młodzieżowa” https://rada.fm/2020/01/05/vyiniki-rada-awards-2019/

Konkurs „Premia Zrobili” https://citydog.by/post/zrabili-2020/

Mapa działalności białoruskich organizacji Falanster (może nie zawierać wszystkich aktualnych organizacji)

Informacje po polsku o społeczeństwie obywatelskim w Białorusi:

Podręcznik dla obywateli Białorusi, którzy chcą wyjechać do Polski

Zapis debaty: Białoruskie społeczeństwo – od obojętności do zaangażowania

Kryzys polityczny i społeczne przebudzenie Białorusi

Narodziny białoruskiej wspólnoty obywatelskiej i rola organizacji społecznych. Komentarz na 100 dni protestów

Białoruskojęzyczni – na fali i bez kompleksów

Jeśli chcesz wesprzeć Białorusinów/inki mieszkających/jące w Polsce, oto co warto wiedzieć:

1) Skala – od sierpnia do listopada 2020 do Polski przyjechało ok. 12 000 osób z Białorusi, z czego 270 zwróciło się o pomoc międzynarodową. W zależności od sytuacji społeczno-politycznej ta liczba może się gwałtownie zwiększyć. Warto to przewidzieć w swoim projekcie.

2) Lokalizacja – są 3 ośrodki (Białystok, Biała Podlaska, Warszawa), w których przebywają osoby ubiegające się o status uchodźcy w Polsce. Pozostałe osoby przybywające do Polski z Białorusi osiedlają się albo w dużych miastach albo nieopodal granicy polsko-białoruskiej.

3) Potrzeby związane z sytuacją zarobkową: na mocy najnowszego prawa możliwe jest podjęcie legalnej pracy dla osób przybywających z Białorusi, a zatem wsparcie w doradztwie zawodowym, pomocy w znalezieniu pracy, przeciwdziałanie wyzyskowi mogą być bardzo potrzebne.

4) Studenci wyrzuceni z białoruskich uczelni: program stypendiów Kalinowskiego został przedłużony do 31.12.2020, czekamy na odnowienie programu od maja 2021, a zatem możemy spodziewać się studentów z Białorusi przybywających do Polski coraz liczniej.

5) Język polski – brakuje kursów języka polskiego dla wszystkich Białorusinów/nek mieszkających w Polsce. Nauka języka polskiego jest zapewniona tylko nielicznym grupom i nie zawsze odpowiada ich potrzebom (oferowana liczba godzin itp.).

6) Szkoły – wsparcie młodych Białorusinów/nek chcących uczęszczać do polskich szkół może okazać się w nieodległej perspektywie kluczowe. Niestety, nie każdy dyrektor polskiej szkoły zgadza się, aby przyjąć białoruskich uczniów (wbrew prawu), dlatego też warto tym bardziej zaangażować się w ten temat.

7) Wsparcie psychologiczne – osoby, które przyjechały mogą borykać się z syndromem stresu pourazowego, a zatem wszelkie formy pracy z traumą, stresem, wypaleniem zawodowym itp. dla imigrantów/tek z Białorusi są i będą jak najbardziej potrzebne.

8) Proces adaptacji w Polsce – pod tym terminem znajduje się cały katalog spraw – pomoc prawna, księgowość, znalezienie mieszkania, poznanie sąsiadów oraz oprowadzenie po mieście i funkcjonujących w nim instytucjach publicznych. Przeprowadzenia się do Polski było w większości przypadków nieplanowane, dlatego też zdarza się, że nie wszystkie sprawy związane z przeprowadzką zostały przemyślane i zorganizowane. Państwo polskie wciąż nie ma polityki migracyjnej, brakuje procedur, a te funkcjonujące mają wiele luk. To kolejne pole dla polskich organizacji społecznych, które zajmują się tym tematem.