Wraz z ogłoszeniem stanu epidemii w Polsce wprowadzono znaczące ograniczenia w dostępie publiczności do sądów, co dotknęło aż trzy czwarte instytucji. Tym samym doszło do poważnego naruszenia zasady jawności postępowań sądowych. Dla organizacji pozarządowych i ruchów obywatelskich oznaczało to utrudnienia w realizacji ich misji, takich jak monitorowanie rozpraw czy wsparcie stron postępowania. Sytuacja ta nie tylko obniżyła standardy toczących się procesów sądowych, ale również wpłynęła na możliwość skutecznego reprezentowania społeczeństwa obywatelskiego w sądach. Wprowadzone zmiany, pozbawione odpowiednich podstaw ustawowych, były sprzeczne z Konstytucją RP oraz międzynarodowymi aktami prawnymi, takimi jak Europejska Konwencja Praw Człowieka i Karta Praw Podstawowych.
W odpowiedzi na te wyzwania Fundacja Court Watch Polska (FCWP) uruchomiło aktywności, których celem była obrona prawa do jawnego rozpatrywania spraw sądowych. Dzięki zaangażowaniu organizacji pozarządowych, opinii publicznej i kluczowych interesariuszy, takich jak sędziowie, dziennikarze oraz działacze społeczni, starano się przeciwdziałać ograniczeniom, które mogłyby na stałe wpłynąć na transparentność wymiaru sprawiedliwości w Polsce.
Działania podjęte w ramach projektu miały szeroki zakres. Fundacja monitorowała proces legislacyjny oraz zarządzenia prezesów sądów, co zaowocowało przeprowadzeniem skutecznej działań rzeczniczych. Dzięki nim uchwalono poprawkę do ustawy, która zagwarantowała dostęp publiczności, dziennikarzy oraz osób zaufania do posiedzeń zdalnych w postępowaniach cywilnych. Na bieżąco interweniowano również w sądach w przypadku zgłaszanych naruszeń, co podkreślało praktyczny wymiar prowadzonych działań.
Ważnym elementem projektu było także zaangażowanie społeczeństwa poprzez produkcję i dystrybucję serii minireportaży o działalności NGO, które miały na celu edukację i wzrost świadomości społecznej. Wydano dwa raporty podsumowujące wyniki monitoringu, a także zorganizowano dwie konferencje, które stały się przestrzenią do wymiany doświadczeń i planowania dalszych kroków.
Rezultaty projektu były wymierne. Udało się zbudować koalicję złożoną z 19 organizacji pozarządowych i mediów, które wspólnie walczyły o jawność postępowań. Stworzono dwa cykle monitoringów, wydano 18 publikacji w mediach, przeprowadzono 17 interwencji oraz skutecznie zapobiegnięto wejściu w życie przepisów ograniczających jawność. Dzięki kampanii społecznej i innowacyjnym formatom, takim jak 13-odcinkowy courtvlog, zwiększono świadomość społeczeństwa na temat znaczenia transparentności w sądownictwie.
Projekt zakończył się sukcesem, umacniając zasadę jawności postępowań sądowych. Bez podejmowanych przez ponad dwa lata intensywnych działań rzeczniczych, edukacyjnych i komunikacyjnych, groźba trwałego ograniczenia dostępu publiczności do sądów mogłaby się zrealizować. Dzięki zaangażowaniu FCWP i jej partnerów społeczeństwo obywatelskie nadal może pełnić rolę strażnika sprawiedliwości, uczestnicząc w procesach jako publiczność i monitorując ich przebieg.
