Celem projektu było zbadanie jak Polska wywiązuje się z obowiązku zapewnienia nieodpłatnej pomocy prawnej cudzoziemcom w procedurach azylowych i powrotowych. Miał on fundamentalne znaczenie dla sektora NGO’sów, które wyspecjalizowały się w świadczeniu pomocy prawnej skierowanej do migrantów. Realizują one w ten sposób swoją misję, ale także uzupełniają źródła swego finansowania. Instytut na rzecz Państwa Prawa był jedną z trzech organizacji, które świadczyły nieodpłatną pomoc prawną w sprawach azylowych. Obok IPP najważniejszym podmiotem zaangażowanym w tę pomoc było Stowarzyszenie Interwencji Prawnej. Realizacja tego zadania w latach 2016-2022 wymagała rozwiązania praktycznych problemów (związanych z refundacją kosztów tłumaczeń i przejazdów w sprawach klientów). Problemy te kilkukrotnie kończyły się sporami prawnymi rozstrzyganymi przez sądy. Jednocześnie Polska nie implementowała dyrektywy 2008/115 i nie zapewniła dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej w postępowaniach powrotowych.

IPP realizowało projekt w partnerstwie z biurem UNHCR w Polsce. Innymi podmiotami biorącymi udział w działaniach projektowych były organizacje pozarządowe i międzynarodowe (INGOs) oraz przedstawiciele administracji rządowej zaangażowanej w sprawy cudzoziemskie (badania aktowe). Monitoring był prowadzony z udziałem prawników świadczących pomoc prawną (33 ankiety i 5 wywiadów) oraz samych migrantów (15 wywiadów).

W trakcie realizacji projektu przeprowadzono dwa warsztaty szkoleniowe dla prawników, cztery spotkania robocze NGO’sów oraz seminaria rozpoczynające i kończące projekt, na którym zaprezentowano wynik badań (raport z monitoringu).

Już w trakcie realizacji projektu, prawdopodobnie w związku z realizacją projektu Urząd do Spraw Cudzoziemców zaprzestał kwestionowania kosztów tłumaczeń i dojazdów ośrodków dla cudzoziemców. Dodatkowo ustalenia dotyczące braku zapewnienia dostępu do skutecznego środka prawnego w postępowaniach powrotowych w długoterminowej perspektywie przyczynią się do prawidłowej implementacji dyrektywy 2008/115. Wyniki badań są wykorzystywane przez NGO’sy w celu przekonania nowego rządu do objęcia nieodpłatną pomocą prawną osób wydalanych z Polski. Wdrożenie tego systemu wpłynie na stabilizację finansową organizacji realizujących to zadanie publiczne. Zebrane dane dotyczące prowadzonych postępowań powrotowych w Polsce pozwalają na przyjęcie założenia, że wysokość rocznych wpływów organizacji pozarządowych z realizacji pomocy prawnej się podwoi.